Wat is een cao?
Volgens het CBS valt ongeveer 90 procent van de zorgmedewerkers in Nederland onder een cao.
Wat zijn de voordelen van een cao?
De afspraken in een cao zijn vaak gunstiger dan afspraken over arbeidsvoorwaarden in de wet. Zo kan het salaris in een cao hoger zijn dan het minimumloon. Ook komt het voor dat werknemers meer vakantiedagen krijgen dan het wettelijke minimum. Daarnaast staan in een cao afspraken die niet in de wet staan, bijvoorbeeld over mogelijkheden om een opleiding te volgen. Met een cao weten zowel werkgever als werknemers waar zij aan toe zijn. Een werkgever hoeft dan niet met iedere werknemer telkens (wanneer er bijvoorbeeld wetgeving wijzigt) weer opnieuw te onderhandelen over allerlei arbeidsvoorwaarden.
Afspraken in een cao mogen niet in strijd zijn met de wet. De wet biedt daarentegen ruimte om bij cao tot afwijkende afspraken te komen.
Het verloopt een cao-proces? Bekijk de infographic
Deze cao-infographic geeft weer hoe een cao-proces in het algemeen verloopt. Echter, de totstandkoming verloopt echter zelden hetzelfde. Dit hangt af van de precieze omstandigheden en ontwikkelingen in het land of in een bepaalde sector.
Een nieuwe cao betekent allerminst dat arbeidsvoorwaarden ‘af’ zijn: dit is een dynamisch proces dat voortdurend doorgaat. Cao-partijen werken vaak gedurende de looptijd bepaalde afspraken verder uit. Ook worden vanuit de arbeidsmarktfondsen activiteiten of producten ontwikkeld om werkgevers en werknemers te ondersteunen.
Download onderstaande infographic.
Wat is het verschil tussen een principeakkoord, onderhandelaarsakkoord, onderhandelingsresultaat en eindbod?
Meestal leiden de onderhandelingen tussen cao-partijen op enig moment tot een resultaat. Soms heet dat een onderhandelingsresultaat; andere keren wordt gesproken over een principeakkoord. De term hangt af van de mate waarin vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers tevreden zijn over de resultaten.
Soms komen partijen er bij de onderhandelingen niet uit en doet de werkgever een eindbod aan de vakbonden.
Wat betekenen de termen? Hierbij een korte toelichting:
Principeakkoord
Dit is de beste versie. In een principeakkoord zien alle cao-partijen de belangrijkste punten van hun inzet terug. Met het akkoord geven de onderhandelaars van werkgevers en werknemers aan dat ze het eens over de inhoudelijke resultaten. Een principeakkoord impliceert dat cao-partijen trots zijn op het resultaat. Ze dragen de resultaten positief uit naar de leden. De stem van de leden is doorslaggevend.
Onderhandelaarsakkoord
Cao-partijen hebben afspraken gemaakt waar voor beide partijen belangrijke punten in zitten. Ze stellen de achterban in de gelegenheid zich uit te spreken of zij zich kunnen vinden in de cao-afspraken.
Onderhandelingsresultaat
Partijen hadden meer willen bereiken, maar in bepaalde omstandigheden lukt het soms niet er meer uit te halen. Dit is dan het maximaal haalbare, waarbij langer onderhandelen niet helpt tot betere resultaten te komen. Partijen stellen hun achterban in de gelegenheid zich uit te spreken of zij zich kunnen vinden in de gemaakte afspraken.
Eindbod
Als werkgever en werknemers het niet eens worden over tekst en inhoud kan een patstelling ontstaan. Er is vaak al veelvuldig overlegd. Als de werkgever besluit een eindbod neer te leggen wordt het slikken of stikken. De vakbonden bepalen vervolgens of ze het eindbod wel of niet aan de leden voor willen leggen. Soms schorten ze de onderhandelingen op als ze het eindbod te slecht vinden. Als de bonden inschatten dat het eindbod het maximaal haalbare is in de gegeven omstandigheden, dan leggen ze het eindbod aan de leden voor, zodat die kunnen aangeven of ze zich hierin wel of niet kunnen vinden.
Hoe verloopt de ledenraadpleging bij FBZ?
FBZ is een werknemersfederatie van veel beroepsverenigingen van zorgprofessionals. We raadplegen namens de verenigingen de zorgprofessionals over een cao-resultaat. Ze ontvangen een persoonlijke stemlink, waarmee ze anoniem hun stem kunnen uitbrengen.
De stem van de achterban is doorslaggevend. Op basis van de einduitslag besluit FBZ of ze de cao al dan niet aangaat.
Voor wie geldt de cao?
In eerste instantie geldt een cao alleen voor werkgevers en werknemers die zijn aangesloten bij een van de cao-partijen die de cao hebben afgesloten. Cao-partijen zijn de koepels van werkgevers in een sector en de vakbonden.
Zodra de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een cao algemeen verbindend heeft verklaard (AVV), geldt de cao voor álle werkgevers en werknemers in een sector. Dat biedt rust en duidelijkheid en voorkomt concurrentie op het gebied van arbeidsvoorwaarden.
Wat is het verschil tussen een standaard-cao en een minimum cao?
Belangrijkste verschil is dat de werkgever bij een minimum-cao van de cao mag afwijken. Bij een standaard-cao mag dat niet, ook niet als dit voor de werknemer gunstiger is.
Standaard-cao
Aanvullende arbeidsvoorwaarden zijn niet toegestaan. Dat betekent dat partijen (op instellingsniveau) geen andere afspraken mogen maken over zaken die al in de cao geregeld zijn.
Minimum-cao
De cao biedt een ondergrens van wat de werkgever mag bieden. Hij mag afwijken van de cao op voorwaarde dat dit gunstig uitpakt voor de werknemer. Zo kan hij bijvoorbeeld een hoger salaris bieden dan de salarisschalen van de cao vermelden.
Geldt de cao nog als de looptijd voorbij is?
Wat kan ik doen als mijn werkgever de cao niet nakomt?
Soms proberen werkgevers een andere uitleg aan de cao te geven. Of komen ze gewoon de afspraken niet na. Dan is het tijd om aan de bel te trekken bij je beroepsvereniging of bij de arbeidsjuristen van FBZ Rechtshulp . Het is belangrijk signalen door te geven, zodat actie kan worden ondernomen.
Waar kan je terecht voor arbeidsrechtelijke vragen of juridische bijstand?
FBZ en de beroepsverenigingen staan klaar voor leden met arbeidsrechtelijke vragen of kwesties. Veel verenigingen bieden binnen het lidmaatschapspakket FBZ Rechtshulp aan. Kijk op het overzicht op https://www.fbz.nl/rechtshulp/ of dit geldt voor je beroepsvereniging. Als dit zo is heb je recht op 10 uur gratis dienstverlening door FBZ en kan je rechtstreeks via rechtshulp@fbz.nl contact opnemen met onze arbeidsjuristen. In alle andere gevallen neem je contact op met je beroepsvereniging (of met je rechtsbijstandsverzekering).
Wat is een algemeenverbindendverklaring (AVV)?
FBZ vindt dat alle werknemers in een sector kunnen rekenen op dezelfde arbeidsvoorwaarden. Dat geeft zekerheid en voorkomt concurrentie op de arbeidsmarkt. Daarom maken we ons sterk voor het algemeen verbindend verklaren (AVV) van cao’s. Daartoe moet een verzoek ingediend worden bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
Met een AVV is een cao van toepassing op de hele sector, dus op alle werkgevers en werknemers. Dit betekent dat álle werkgevers die onder de betreffende werkingssfeer vallen – dus ook werkgevers die geen lid zijn van de brancheorganisatie – verplicht zijn om de cao toe te passen op hun werknemers. De bepalingen uit een AVV-cao gelden daarmee voor alle werkgevers en werknemers in de sector.
Alle andere afspraken tussen werkgever en werknemer die strijdig zijn met de ge-avv’de cao, zijn nietig.